Monday, May 19, 2025

VIỆT TỘC LÀ MỘT ĐẠI CHỦNG

Việt Tộc

Bách Việt

History of Viet and Baiyue Xích Thần 3118 BC - 2879 BC
Xích Quỷ 2879 BC - 2524 BC
Văn Lang 2524 BC - 208 BC
Hạ 2070 BC - 1600 BC
Thương 1600 BC – 1046 BC
Chu	Tây Chu
	Đông Chu		Xuân Thu
			Chiến Quốc
History of China Tần 221–207 BC
Hán	Tây Hán
	Đông Triều
	Đông Hán
Tam Quốc	Ngụy	Thục	Ngô
Tấn	Tây Tấn
	Đông Tấn		Thập Lục Quốc
Nam Bắc Triều	Tống		Bắc Ngụy
	Tề
	Lương	Đông Ngụy	Tây Ngụy
	Trần	Bắc Tề	Bắc Chu
Tùy Triều
Đường Triều	Đường
	Võ Chu
	Đường
Ngũ Đại Thập Quốc			Liêu
Tống	Bắc Tống	Tây Hạ
	Nam Tống		Kim
Nguyên
Minh
Thanh

..............................................................


HISTORY OF EAST ASIA
ANCIENT TIME OF EAST ASIA
Neolithic c. 8500 – c. 2070 BC
Xich Than c. 3118 – c. 2879 BC
Xich Quy c. 2879 - c. 2524 BC
Van Lang c. 2524 – c. 208 BC
Xia c. 2070 – c. 1600 BC
Shang c. 1600 – c. 1046 BC
Zhou c. 1046 – 256 BC
Western Zhou
Eastern Zhou
Spring and Autumn
Warring States
History of China

IMPERIAL
Qin 221–207 BC
Han 202 BC – 220 AD
Western Han
Xin
Eastern Han
Three Kingdoms 220–280
Wei, Shu and Wu
Jin 266–420
Western Jin
Eastern Jin	Sixteen Kingdoms
Northern and Southern dynasties 420–589
Sui 581–618
Tang 618–907
Five Dynasties and Ten Kingdoms 907–979	Liao 916–1125
Song 960–1279
Northern Song			W. Xia
Southern Song	Jin	W. Liao	W. Xia
Yuan 1271–1368
Ming 1368–1644
Qing 1636–1912
MODERN
Republic of China on the mainland 1912–1949

-------------------

--------------------------

The list for each millennium, century and decade from 15,000 BC to AD 3000.

**Millennia**
15th millennium BC	15,000–14,001 BC
14th millennium BC	14,000–13,001 BC
13th millennium BC	13,000–12,001 BC
12th millennium BC	12,000–11,001 BC
11th millennium BC	11,000–10,001 BC
10th millennium BC	10,000–9001 BC
9th millennium BC	9000–8001 BC
8th millennium BC	8000–7001 BC
7th millennium BC	7000–6001 BC
6th millennium BC	6000–5001 BC
5th millennium BC	5000–4001 BC
4th millennium BC	4000–3001 BC
3rd millennium BC	3000–2001 BC
2nd millennium BC	2000–1001 BC
1st millennium BC	1000–1 BC
1st millennium	AD 1–1000
2nd millennium	AD 1001–2000
3rd millennium	AD 2001–3000

**Centuries and decades**
Century	Decades
4th millennium BC — 4000–3001 BC
40th century BC
39th century BC
38th century BC
37th century BC
36th century BC
35th century BC
34th century BC
33rd century BC
32nd century BC
31st century BC
3rd millennium BC — 3000–2001 BC
30th century BC
29th century BC
28th century BC
27th century BC
26th century BC
25th century BC
24th century BC
23rd century BC
22nd century BC
21st century BC
2nd millennium BC — 2000–1001 BC
20th century BC
19th century BC
18th century BC	1790s BC	1780s BC	1770s BC	1760s BC	1750s BC	1740s BC	1730s BC	1720s BC	1710s BC	1700s BC
17th century BC	1690s BC	1680s BC	1670s BC	1660s BC	1650s BC	1640s BC	1630s BC	1620s BC	1610s BC	1600s BC
16th century BC	1590s BC	1580s BC	1570s BC	1560s BC	1550s BC	1540s BC	1530s BC	1520s BC	1510s BC	1500s BC
15th century BC	1490s BC	1480s BC	1470s BC	1460s BC	1450s BC	1440s BC	1430s BC	1420s BC	1410s BC	1400s BC
14th century BC	1390s BC	1380s BC	1370s BC	1360s BC	1350s BC	1340s BC	1330s BC	1320s BC	1310s BC	1300s BC
13th century BC	1290s BC	1280s BC	1270s BC	1260s BC	1250s BC	1240s BC	1230s BC	1220s BC	1210s BC	1200s BC
12th century BC	1190s BC	1180s BC	1170s BC	1160s BC	1150s BC	1140s BC	1130s BC	1120s BC	1110s BC	1100s BC
11th century BC	1090s BC	1080s BC	1070s BC	1060s BC	1050s BC	1040s BC	1030s BC	1020s BC	1010s BC	1000s BC
1st millennium BC — 1000–1 BC
10th century BC	990s BC	980s BC	970s BC	960s BC	950s BC	940s BC	930s BC	920s BC	910s BC	900s BC
9th century BC	890s BC	880s BC	870s BC	860s BC	850s BC	840s BC	830s BC	820s BC	810s BC	800s BC
8th century BC	790s BC	780s BC	770s BC	760s BC	750s BC	740s BC	730s BC	720s BC	710s BC	700s BC
7th century BC	690s BC	680s BC	670s BC	660s BC	650s BC	640s BC	630s BC	620s BC	610s BC	600s BC
6th century BC	590s BC	580s BC	570s BC	560s BC	550s BC	540s BC	530s BC	520s BC	510s BC	500s BC
5th century BC	490s BC	480s BC	470s BC	460s BC	450s BC	440s BC	430s BC	420s BC	410s BC	400s BC
4th century BC	390s BC	380s BC	370s BC	360s BC	350s BC	340s BC	330s BC	320s BC	310s BC	300s BC
3rd century BC	290s BC	280s BC	270s BC	260s BC	250s BC	240s BC	230s BC	220s BC	210s BC	200s BC
2nd century BC	190s BC	180s BC	170s BC	160s BC	150s BC	140s BC	130s BC	120s BC	110s BC	100s BC
1st century BC	90s BC	80s BC	70s BC	60s BC	50s BC	40s BC	30s BC	20s BC	10s BC	0s BC^{[note 1]}
1st millennium — AD 1–1000
1st century	0s^{[note 2]}	10s	20s	30s	40s	50s	60s	70s	80s	90s
2nd century	100s	110s	120s	130s	140s	150s	160s	170s	180s	190s
3rd century	200s	210s	220s	230s	240s	250s	260s	270s	280s	290s
4th century	300s	310s	320s	330s	340s	350s	360s	370s	380s	390s
5th century	400s	410s	420s	430s	440s	450s	460s	470s	480s	490s
6th century	500s	510s	520s	530s	540s	550s	560s	570s	580s	590s
7th century	600s	610s	620s	630s	640s	650s	660s	670s	680s	690s
8th century	700s	710s	720s	730s	740s	750s	760s	770s	780s	790s
9th century	800s	810s	820s	830s	840s	850s	860s	870s	880s	890s
10th century	900s	910s	920s	930s	940s	950s	960s	970s	980s	990s
2nd millennium — AD 1001–2000
11th century	1000s	1010s	1020s	1030s	1040s	1050s	1060s	1070s	1080s	1090s
12th century	1100s	1110s	1120s	1130s	1140s	1150s	1160s	1170s	1180s	1190s
13th century	1200s	1210s	1220s	1230s	1240s	1250s	1260s	1270s	1280s	1290s
14th century	1300s	1310s	1320s	1330s	1340s	1350s	1360s	1370s	1380s	1390s
15th century	1400s	1410s	1420s	1430s	1440s	1450s	1460s	1470s	1480s	1490s
16th century	1500s	1510s	1520s	1530s	1540s	1550s	1560s	1570s	1580s	1590s
17th century	1600s	1610s	1620s	1630s	1640s	1650s	1660s	1670s	1680s	1690s
18th century	1700s	1710s	1720s	1730s	1740s	1750s	1760s	1770s	1780s	1790s
19th century	1800s	1810s	1820s	1830s	1840s	1850s	1860s	1870s	1880s	1890s
20th century	1900s	1910s	1920s	1930s	1940s	1950s	1960s	1970s	1980s	1990s
3rd millennium — AD 2001–3000
21st century	2000s	2010s	2020s	2030s	2040s	2050s	2060s	2070s	2080s	2090s
22nd century	2100s	2110s	2120s	2130s	2140s	2150s	2160s	2170s	2180s	2190s
23rd century	2200s	2210s	2220s	2230s	2240s	2250s	2260s	2270s	2280s	2290s
24th century	2300s	2310s	2320s	2330s	2340s	2350s	2360s	2370s	2380s	2390s
25th century	2400s	2410s	2420s	2430s	2440s	2450s	2460s	2470s	2480s	2490s
26th century	2500s	2510s	2520s	2530s	2540s	2550s	2560s	2570s	2580s	2590s
27th century	2600s	2610s	2620s	2630s	2640s	2650s	2660s	2670s	2680s	2690s
28th century	2700s	2710s	2720s	2730s	2740s	2750s	2760s	2770s	2780s	2790s
29th century	2800s	2810s	2820s	2830s	2840s	2850s	2860s	2870s	2880s	2890s
30th century	2900s	2910s	2920s	2930s	2940s	2950s	2960s	2970s	2980s	2990s

Notes

^ 0s BC is not a true decade, as it contains only nine years.
^ AD 0s is not a true decade, as it contains only nine years.

56 languages 20th century BC - Wikipedia

20th century BC

20th century BC
22nd century BC ← 21st century BC ← ↔ → 19th century BC → 18th century BC

2000s BC	2009 BC	2008 BC	2007 BC	2006 BC	2005 BC	2004 BC	2003 BC	2002 BC	2001 BC	2000 BC
1990s BC	1999 BC	1998 BC	1997 BC	1996 BC	1995 BC	1994 BC	1993 BC	1992 BC	1991 BC	1990 BC
1980s BC	1989 BC	1988 BC	1987 BC	1986 BC	1985 BC	1984 BC	1983 BC	1982 BC	1981 BC	1980 BC
1970s BC	1979 BC	1978 BC	1977 BC	1976 BC	1975 BC	1974 BC	1973 BC	1972 BC	1971 BC	1970 BC
1960s BC	1969 BC	1968 BC	1967 BC	1966 BC	1965 BC	1964 BC	1963 BC	1962 BC	1961 BC	1960 BC
1950s BC	1959 BC	1958 BC	1957 BC	1956 BC	1955 BC	1954 BC	1953 BC	1952 BC	1951 BC	1950 BC
1940s BC	1949 BC	1948 BC	1947 BC	1946 BC	1945 BC	1944 BC	1943 BC	1942 BC	1941 BC	1940 BC
1930s BC	1939 BC	1938 BC	1937 BC	1936 BC	1935 BC	1934 BC	1933 BC	1932 BC	1931 BC	1930 BC
1920s BC	1929 BC	1928 BC	1927 BC	1926 BC	1925 BC	1924 BC	1923 BC	1922 BC	1921 BC	1920 BC
1910s BC	1919 BC	1918 BC	1917 BC	1916 BC	1915 BC	1914 BC	1913 BC	1912 BC	1911 BC	1910 BC
1900s BC	1909 BC	1908 BC	1907 BC	1906 BC	1905 BC	1904 BC	1903 BC	1902 BC	1901 BC	1900 BC
1890s BC	1899 BC	1898 BC	1897 BC	1896 BC	1895 BC	1894 BC	1893 BC	1892 BC	1891 BC	1890 BC

Centuries and millennia

Millennium	Century
BC (BCE)
4th	40th	39th	38th	37th	36th	35th	34th	33rd	32nd	31st
3rd	30th	29th	28th	27th	26th	25th	24th	23rd	22nd	21st
2nd	20th	19th	18th	17th	16th	15th	14th	13th	12th	11th
1st	10th	9th	8th	7th	6th	5th	4th	3rd	2nd	1st
AD (CE)
1st	1st	2nd	3rd	4th	5th	6th	7th	8th	9th	10th
2nd	11th	12th	13th	14th	15th	16th	17th	18th	19th	20th
3rd	21st	22nd	23rd	24th	25th	26th	27th	28th	29th	30th

This page was last edited on 6 March 2025, at 16:06 (UTC).

Thời tiền sử
Thế Holocen (Toàn Tân)	Thời đại đồ sắt		Sơ sử
	Thời đại đồ đồng muộn
	Thời đại đồ đồng giữa
	Thời đại đồ đồng sớm
	Thời đại đồ đồng
	Thời đại đồ đồng đá
	Thời đại đồ đá mới	Tiền sử
	Thời đại đồ đá giữa
Thế Pleistocen (Canh Tân)	Thời đại đồ đá cũ muộn
	Thời đại đồ đá cũ giữa
	Thời đại đồ đá cũ sớm
	Thời đại đồ đá cũ
	Thời đại đồ đá

Kỷ Nguyên Hồng Bàng - Truyền thuyết và huyền sử dân tộc Việt Nam

Tên gọi Việt Nam
◙ Nước Xích Thần = 3118– 2879 TCN - Đế Nghi Phía Bắc (núi Thái Sơn)
◙ Nước Xích Quỷ = 2879–2524 TCN - Kinh Dương Vương phía Nam (Nam Lĩnh)
◙ Nước Văn Lang = 2524–208 TCN - Vua Hùng Vương, Phong Châu (Bắc Việt)

Tên gọi Việt Nam


3118– 2879TCN	Xích Thần
2879–2524 TCN	Xích Quỷ
2524–208 TCN	Văn Lang
207–179 TCN	Âu Lạc
204–111 TCN	Nam Việt
111 TCN–39 CN	Giao Chỉ
40–43	Lĩnh Nam
43–203	Giao Chỉ
203–544	Giao Châu
544–602	Vạn Xuân
602–679	Giao Châu
679–757	An Nam
757–766	Trấn Nam
766–866	An Nam
866–967	Tĩnh Hải quân
968–1054	Đại Cồ Việt
1054–1400	Đại Việt
1400–1407	Đại Ngu
1407–1427	Giao Chỉ
1428–1804	Đại Việt
1804–1839	Việt Nam
1839–1945	Đại Nam
1887–1954	Đông Dương (Bắc Kỳ, Trung Kỳ, & Nam Kỳ)
Từ 1945	Việt Nam
Việt Nam
Lịch sử Việt Nam

Millennium
3rd millennium BC
Centuries
30th century BC 29th century BC 28th century BC
Timelines
30th century BC 29th century BC 28th century BC
State leaders
30th century BC 29th century BC 28th century BC
Decades
2890s BC 2880s BC 2870s BC 2860s BC 2850s BC 2840s BC 2830s BC 2820s BC 2810s BC 2800s BC
Categories:
Births – Deaths Establishments – Disestablishments
v t e

The 29th century BC was a century that lasted from the year 2900 BC to 2801 BC.

Events[edit]

The grove in which the Prometheus Tree grew, with the Wheeler Peak headwall in the distance

c. 2900 BC: Beginning of the Early Dynastic Period I in Sumer.^[1]
c. 2900 BC – 2600 BC: Votive statues from the Square Temple of Eshnunna (modern Tell Ashmar, Iraq) were made. One of them is now in the Oriental Institute of the University of Chicago. Excavated 1932–1933.
c. 2900 BC – 2400 BC: Sumerian pictographs evolve into phonograms.
2900 BC – 2334 BC: Mesopotamian wars of the Early Dynastic period.
2900 BC-First Mariote Kingdom founded.
2890 BC: Egypt: Pharaoh Qa'a died. End of First Dynasty, start of Second Dynasty. Pharaoh Hotepsekhemwy started to rule.
2890 BC – Akkadian language names are recorded from about this time period.
2880 BC: Estimated germination of the Prometheus Tree, previously thought to be the world's oldest living organism until it was cut down in 1964 AD.
2879 BC: Hùng Vương Kinh Dương Vương established the Hồng Bàng dynasty in Vietnam (then known as Văn Lang).^[2]
c. 2874 BC: The 365-day calendar year was installed in ancient Egypt, with fixed lunar months of 30 days + 5 epagomenal days.^[3]
2863 BC: Egyptian 2nd Dynasty Prince Raneb born around this year in history.
2860 BC: Saqqara Tomb A construction started.
2852 BC: The beginning of the period of the Three Sovereigns and Five Emperors in China.
c. 2835 BC: The Balearic cave goat became extinct around this time.^[4]
2832 BC: Estimated germination of the oldest living tree and organism on earth as of 2020 the Methuselah Tree, the second-oldest known organism. Sprouting in what would become Inyo County, California.
2807 BC: Suggested date for an asteroid or comet impact occurring between Africa and Antarctica, around the time of a solar eclipse on May 10, based on an analysis of flood stories. Possibly causing the Burckle crater and Fenambosy Chevron.^[5]^[6]
Ur becomes one of the richest cities in Sumer^[7]

Architecture[edit]

29th century BC in architecture

References[edit]

^ Marc Van De Mieroop, A History of the Ancient Near East ca. 3000 - 323 BC (Oxford: Blackwell Publishing, 2004), p. 39
^ Pelley, Patricia M. (2002). Postcolonial Vietnam: New Histories of the National Past. Duke University Press. p. 51.
^ "Viii Science and Technology". Archived from the original on 2006-05-02. Retrieved 2006-03-23.
^ Turvey, Sam (2009). Holocene extinctions. Oxford University Press. pp. 20–33, 42–50, 64–94, 352. ISBN 978-0-19-953509-5. Retrieved 29 February 2012.
^ "Cambridge Conference Correspondence". Archived from the original on 2006-09-01.
^ "Ancient Crash, Epic Wave". The New York Times. 14 November 2006.
^ "About Iraq Editorial". iraqdirectory.com.

29th century BC

Decades and years

29th century BC
31st century BC ← 30th century BC ← ↔ → 28th century BC → 27th century BC

2900s BC	2909 BC	2908 BC	2907 BC	2906 BC	2905 BC	2904 BC	2903 BC	2902 BC	2901 BC	2900 BC
2890s BC	2899 BC	2898 BC	2897 BC	2896 BC	2895 BC	2894 BC	2893 BC	2892 BC	2891 BC	2890 BC
2880s BC	2889 BC	2888 BC	2887 BC	2886 BC	2885 BC	2884 BC	2883 BC	2882 BC	2881 BC	2880 BC
2870s BC	2879 BC	2878 BC	2877 BC	2876 BC	2875 BC	2874 BC	2873 BC	2872 BC	2871 BC	2870 BC
2860s BC	2869 BC	2868 BC	2867 BC	2866 BC	2865 BC	2864 BC	2863 BC	2862 BC	2861 BC	2860 BC
2850s BC	2859 BC	2858 BC	2857 BC	2856 BC	2855 BC	2854 BC	2853 BC	2852 BC	2851 BC	2850 BC
2840s BC	2849 BC	2848 BC	2847 BC	2846 BC	2845 BC	2844 BC	2843 BC	2842 BC	2841 BC	2840 BC
2830s BC	2839 BC	2838 BC	2837 BC	2836 BC	2835 BC	2834 BC	2833 BC	2832 BC	2831 BC	2830 BC
2820s BC	2829 BC	2828 BC	2827 BC	2826 BC	2825 BC	2824 BC	2823 BC	2822 BC	2821 BC	2820 BC
2810s BC	2819 BC	2818 BC	2817 BC	2816 BC	2815 BC	2814 BC	2813 BC	2812 BC	2811 BC	2810 BC
2800s BC	2809 BC	2808 BC	2807 BC	2806 BC	2805 BC	2804 BC	2803 BC	2802 BC	2801 BC	2800 BC
2790s BC	2799 BC	2798 BC	2797 BC	2796 BC	2795 BC	2794 BC	2793 BC	2792 BC	2791 BC	2790 BC

2879 BC Nước Xích Quỷ = Kinh Dương Vương trị vì

Centuries and millennia

Millennium	Century
BC (BCE)
4th	40th	39th	38th	37th	36th	35th	34th	33rd	32nd	31st
3rd	30th	29th	28th	27th	26th	25th	24th	23rd	22nd	21st
2nd	20th	19th	18th	17th	16th	15th	14th	13th	12th	11th
1st	10th	9th	8th	7th	6th	5th	4th	3rd	2nd	1st
AD (CE)
1st	1st	2nd	3rd	4th	5th	6th	7th	8th	9th	10th
2nd	11th	12th	13th	14th	15th	16th	17th	18th	19th	20th
3rd	21st	22nd	23rd	24th	25th	26th	27th	28th	29th	30th

32nd century BC

3200s BC	3209 BC	3208 BC	3207 BC	3206 BC	3205 BC	3204 BC	3203 BC	3202 BC	3201 BC	3200 BC
3190s BC	3199 BC	3198 BC	3197 BC	3196 BC	3195 BC	3194 BC	3193 BC	3192 BC	3191 BC	3190 BC
3180s BC	3189 BC	3188 BC	3187 BC	3186 BC	3185 BC	3184 BC	3183 BC	3182 BC	3181 BC	3180 BC
3170s BC	3179 BC	3178 BC	3177 BC	3176 BC	3175 BC	3174 BC	3173 BC	3172 BC	3171 BC	3170 BC
3160s BC	3169 BC	3168 BC	3167 BC	3166 BC	3165 BC	3164 BC	3163 BC	3162 BC	3161 BC	3160 BC
3150s BC	3159 BC	3158 BC	3157 BC	3156 BC	3155 BC	3154 BC	3153 BC	3152 BC	3151 BC	3150 BC
3140s BC	3149 BC	3148 BC	3147 BC	3146 BC	3145 BC	3144 BC	3143 BC	3142 BC	3141 BC	3140 BC
3130s BC	3139 BC	3138 BC	3137 BC	3136 BC	3135 BC	3134 BC	3133 BC	3132 BC	3131 BC	3130 BC
3120s BC	3129 BC	3128 BC	3127 BC	3126 BC	3125 BC	3124 BC	3123 BC	3122 BC	3121 BC	3120 BC
3110s BC	3119 BC	3118 BC	3117 BC	3116 BC	3115 BC	3114 BC	3113 BC	3112 BC	3111 BC	3110 BC
3100s BC	3109 BC	3108 BC	3107 BC	3106 BC	3105 BC	3104 BC	3103 BC	3102 BC	3101 BC	3100 BC
3090s BC	3099 BC	3098 BC	3097 BC	3096 BC	3095 BC	3094 BC	3093 BC	3092 BC	3091 BC	3090 BC

3200 BC Iran (Persia)

3150 BC Egypt

3118 BC Nước Xích Thần Đế Nghi cai quản

Centuries and millennia

Millennium	Century
BC (BCE)
4th	40th	39th	38th	37th	36th	35th	34th	33rd	32nd	31st
3rd	30th	29th	28th	27th	26th	25th	24th	23rd	22nd	21st
2nd	20th	19th	18th	17th	16th	15th	14th	13th	12th	11th
1st	10th	9th	8th	7th	6th	5th	4th	3rd	2nd	1st
AD (CE)
1st	1st	2nd	3rd	4th	5th	6th	7th	8th	9th	10th
2nd	11th	12th	13th	14th	15th	16th	17th	18th	19th	20th
3rd	21st	22nd	23rd	24th	25th	26th	27th	28th	29th	30th

Nước Xích Thần = Đế Nghi cai quản
Nước Xích Quỷ = Kinh Dương Vương trị vì

- Đế Nghi Leader of Xích Thần (North, Mountain Thai)
- Kinh Dương Vương Leader of Xích Quỷ (South Linh Nam Range

Các nền văn hóa thời cổ Việt Nam


Hậu kỳ Thời đại đồ đá cũ
Văn hóa Tràng An (23.000 TCN - 1.000 TCN) Văn hóa Sơn Vi (20.000 - 12.000 TCN) Văn hóa Soi Nhụ (18.000 - 7.000 TCN)
Thời đại đồ đá mới
Văn hóa Hòa Bình (12.000 - 10.000 TCN) Văn hóa Bắc Sơn (10.000 - 8.000 TCN) Văn hóa Quỳnh Văn (8.000 - 6.000 TCN) Văn hóa Cái Bèo (7.000 - 5.000 TCN) Văn hóa Đa Bút (6.000 - 5.000 TCN)
Thời đại đồ đồng đá
Văn hóa Hạ Long (3.000 - 1.500 TCN) Văn hóa Phùng Nguyên (2.000 - 1.500 TCN) Văn hóa Cồn Chân Tiên, Hoa Lộc Văn hóa Tiền Sa Huỳnh (2.000 - 1.000 TCN)
Trung kỳ thời đại đồ đồng
Văn hóa Đồng Đậu (1.500 - 1.000 TCN)
Hậu kỳ thời đại đồ đồng
Văn hóa Gò Mun (1.000 - 600 TCN)
Thời kỳ đồ sắt
Văn hóa Sa Huỳnh (1.000 TCN - 200 CN) Văn hóa Đông Sơn (800 TCN - 200 TCN) Văn hóa Đồng Nai (500 TCN - 0) Văn hóa Óc Eo (1 - 630)
x t s

A Đông Sơn axe

Dong Son drum from Sông Đà, Mường Lay, Vietnam. Dong Son II culture. Mid-1st millennium BC. Bronze.

The Dong Son culture or the Lạc Việt culture (named for modern village Đông Sơn, a village in Thanh Hóa, Vietnam) was a Bronze Age culture in ancient Vietnam centred at the Red River Valley of northern Vietnam from 1000 BC until the first century AD.^[1]^: 207 Vietnamese historians attribute the culture to the states of Văn Lang and Âu Lạc. It spreaded to other parts of Southeast Asia, including Maritime Southeast Asia, from about 1000 BC to 1 BC.^[2]^[3]^[4]

The Dong Son people were skilled at cultivating rice, keeping water buffalos and pigs, fishing and sailing in long dugout canoes. They also were skilled bronze casters, which is evidenced by the Dong Son drum found widely throughout northern Vietnam and South China.^[5]

To the south of the Dong Son culture was the Sa Huỳnh culture of the proto-Chams.

Trống Đông Sơn từ Sông Đà, Mường Lay, Việt Nam.

Văn hóa Đông Sơn II. Giữa thiên niên kỷ 1 trước Công nguyên.

Đồng.
Văn hóa Đông Sơn hay văn hóa Lạc Việt (được đặt tên theo làng Đông Sơn, một ngôi làng ở Thanh Hóa, Việt Nam) là một nền văn hóa thời đại đồ đồng ở Việt Nam cổ đại tập trung tại Thung lũng sông Hồng ở miền bắc Việt Nam từ năm 1000 trước Công nguyên cho đến thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên.[1]: 207 Các nhà sử học Việt Nam gán văn hóa cho các bang Văn Lang và Âu Lạc. Văn hóa Trống đồng lan sang các khu vực khác của Đông Nam Á, bao gồm cả Đông Nam Á, từ khoảng năm 1000 trước Công nguyên đến năm 1 trước Công nguyên. [2] [3] [4]

Người Đông Sơn có kỹ năng trồng lúa, nuôi trâu lợn, đánh cá và chèo thuyền trên những chiếc xuồng đào dài. Họ cũng là những thợ đúc đồng lành nghề, bằng chứng là trống Đông Sơn được tìm thấy rộng rãi trên khắp miền Bắc Việt Nam và Nam Trung Quốc sông Trường Giang. [5]

Ở phía nam của văn hóa Đông Sơn là văn hóa Sa Huỳnh của người Chăm nguyên thủy.

The first king Hùng reigned over Văn Lang, the first Vietnamese kingdom.

History

The VAN LANG Kingdom (2879 BC – 258 BC, 2621 years)

P. HUARD¹ & M. DURAND²

Once reaching Phong Châu, the fifty sons of Âu Cơ³elected their elder brother king of the Hùng Dynasty.

That was the first king Hùng who reigned over Văn Lang, the first vietnamese kingdom. The Văn Lang, with its imprecise boundaries that extended from Vietnam to the Blue river⁴, is unknown to ancient Chinese geographies. Thereby, HENRI MASPERO⁵ has estimated that the Văn Lang of Vietnamese historians, is just the old kingdom of Ye-lang (Dạ Lang), situated in the South of Tong-T’ing lake which the name had been ill-read and wrongly recopied by Tang Chinese historians who had transmitted their, error to their vietnamese colleagues. In fact, the character Ye (Dạ) could have been wrongly recopied Wen (Văn) and that is the reason why there was a confusion between Ye-Lang and Wen-Lang. There existed, by way of compensation, a Văn Lang located further in the South, on the septentrional part of present-day Central Vietnam; would it be that Văn-Lang which the authors had confounded with the Ye-lang and thought that these two kingdoms arc a same one.

Văn Lang, the first Vietnamese kingdom, must have occupied a territory much more confined than that of the Xích Quỷ. The list of districts generally given by various histories and legends does not include any territory relating to Tong-T’ing lake⁶. The twelve districts do not go beyond Kouang-si and Kouang-tong in the North.

The Văn Lang had a quite long existence. Il had been transmitted between Hùng Kings from legendary time to 257 BC, date of its annexion by An Dương Vương⁷, a prince of Pa-Chou (Ba Thục).

The information we can gather on Văn Lang political organizations and social life are extracted from Chinese texts, not anterior to 4^th century of our era, and from Vietnamese texts much more recent (14^th century) but conveying very ancient facts and beliefs.

The inconvenience of drafting a tableau of this kingdom’s life resides in the difficulty to fix the epoch, or even the section of centuries through which it could be valid. The Hùng dynasty probably reigned during almost one thousand years, if we admit an average of fifty years for each reign; while the summary views on Văn Lang’s life are contained in a few scattered texts and a certain number of legends which a critical study has been commenced by HENRY MASPERO. On the 18 Hùng kings counted by tradition, we have very few onomastical and chronological precision.

Any general tableau will contain trails, attributable, for instance, to the year 1000 BC, or 300 BC. Besides, quite a great deal of those traits might belong to epochs posterior to Văn Lang kingdom and might have been transposed to it by vietnamese authors of the 14^th and 15^th centuries.

The Văn-Lang kingdom, if one believes in texts, was a feudal state, hierarchically organized but decentralized. It was placed under the aulorily of a Hùng (valorous) or (Lạc) king who originally had been elected for his courage and valour. That first Hùng king reigned at Phong Châu⁸, a place located in present-day Bạch Hạc. He was the eldest son of Lạc Long Quân, the ancestor of the Hundred Yue (Việt) i.e present-day Vietnamese, who was also genie protector of that first vietnamese dynasty. The first Hùng king divided the Văn Lang territory into districts confided to his brothers who were probably the Lạc Marquis (Lạc Hầu or civilian chiefs).

Those districts themselves were divided into circumscriptions entrusted to the king’s brothers or to persons in the royal family (Lạc Tướng Or military chiefs). Territories occupied by such Lords were called Lạc Điền.

Public functions such as king, marquis, generals (or chiefs) seem to have been hereditary. Male children of the king had the title of Quan-Lang and female ones were called Mệ Nàng or Mỵ Nương⁹. People have compared that political organization to the feudal system which still exists at the present lime in districts of middle and high regions of North Vietnam, particularly, with the Mường¹⁰that still have a hierarchy of heredirary chiefs, united between themselves by bonds of vassality and sovereignty. The inhabitants of Văn Lang had reached a certain degree of civilization. Inheriting the techniques of their Xích Quỷ ancestors, they had improved them and even invented new ones. They were tillers who used fire to clear lands, and hoes to plough. They then came to practice cutting and burning turves; they sowed and reaped sticky and non-slicky rice (See the legend of Bánh Chưng). They, first cooked their rice in bamboo tubes, then came to use earthen and metallic pots. They knew about bronze. They were also fishermen and seamen. They talloed and painted on their bodies images of dragons (crocodiles or alligators), snakes and other aquatic beasts to assure themselves of a magic protection against those animals which they feared the attacks. With a same aim, they drew on their boats and vessels numerous heads and eyes of aquatic monsters. Their clothes originally were made with vegetal fibres. They also weaved mats. Their houses were built high on stills to avoid all possible attacks of wild beasts. They bore, according to certain Chinese texts, long hairs in chignon sustained by a turban. According to certain vietnamese legends they had, on the contrary, short hairs so as to “facilitate their marching in mountainous jungles“. They utilized areca-nuts and betel. The blackening of teeth is not explicitly indicated in the legend of the betel and areca-nul tree or legend of the Cao (Cau) family, but many vietnamese scholars pul it back to that primitive period. They must have been totem worshippers and practiced human sacrifices that lasted until the 10^th century of our era, and such practices would have been suppressed by King Đinh Tiên Hoàng¹¹. Marriages among them seemed to have been fairly free and were carried out in proprer seasons. Betel and areca-nuts played a great role in the betrothal. Marriage rituals comprised a sacrifice and a banquet before its consummation.

If one believes in vietnamese legends, during the reign of Hùng kings and probably towards the end of their dynasty, indirect relations were established with Occident or more simply with the South seas. The Legend of the Water Melon seems to testify the arrival in Vietnam of foreigners of a different race that would have imported the seeds, and this probably by sea (3^rd century BC.?).

REFERENCES :
¹: PIERRE HUARD (16 October 1901, Bosnia – 28 April 1983) was a French physician (surgeon and anatomist), historian of medicine and anthropologist, long in post in Indochina, dean of several faculties of medicine (Hanoï, Paris), rector of the Université Félix Houphouët-Boigny, a pioneer in the history of medicine. (See all details: P. HUARD)

²: MAURICE DURAND was a French-Vietnamese linguist born in Hanoi. (See all details: M. DURAND)

³: ÂU CƠ (嫗姬) was, according to the creation myth of the Vietnamese people, an immortal mountain fairy who married Lạc Long Quân (“Dragon Lord of Lac“), and bore an egg sac that hatched a hundred children known collectively as Bách Việt, ancestors to the Vietnamese people. (See all details: ÂU CƠ)

⁴: Blue river: means Yangtze River, sometimes referred to as the Blue River in older English sources. The Yangtze or Yangzi (English: /ˈjæŋtsi/ or /ˈjɑːŋtsi/) is the longest river (6,300 km # 3,900 mi) in Asia, the third-longest in the world and the longest in the world to flow entirely within one country. It rises at Jari Hill in the Tanggula Mountains (Tibetan Plateau) and flows 6,300 km (3,900 mi) in a generally easterly direction to the East China Sea. It is the sixth-largest river by discharge volume in the world.

⁵: HENRI PAUL GASTON MASPERO (15/12/1883, Paris – 17/3/1945, Buchenwald concentration camp, Nazi Germany) was a French sinologist and professor who contributed to a variety of topics relating to East Asia. (See all details: HENRI PAUL GASTON MASPERO) (See all details: HENRI MASPERO)

⁶: Tong-T’ing lake or Dongting Lake (Chinese: 洞庭湖) is a large, shallow lake in northeastern Hunan Province, China.

⁷: AN DƯƠNG VƯƠNG was the king and the only ruler of the kingdom of Âu Lạc, a classical antiquity state centered in the Red River Delta. As the leader of the Âu Việt tribes, he defeated the last Hùng king of the state of Văn Lang and united its people – known as the Lạc Việt – with his people the Âu Việt. An Dương Vương fled and committed suicide after the war with Nanyue forces in 179 BCE. (See all details: AN DƯƠNG VƯƠNG)

⁸: Phong Châu (峯州, Bạch Hạc District, Việt Trì, Phú Thọ Province today) was the capital city of Văn Lang (now Viet Nam) for the most part of the Hồng Bàng period,¹ from the Third Dynasty to the Eighteenth Dynasty of Hùng kings.

⁹: Mỵ Nương (chinese: 媚娘 or 媚嬝) is a title used during the Hong Bang period to refer to the daughter of the Hung kings. (See all details: MỴ NƯƠNG)

¹⁰: The Mường (Vietnamese: Người Mường) or the Mwai are an ethnic group native to northern Vietnam. The Muong is the country’s third largest of 53 minority groups, with an estimated population of 1.45 million (according to the 2019 census). The Muong people inhabit the mountainous region of northern Vietnam, concentrated in Hòa Bình Province and the mountainous districts of Thanh Hóa Province. They are most closely related to the ethnic Vietnamese (Kinh). (See all details: MƯỜNG)

¹¹: ĐINH BỘ LĨNH (924–979) (r. 968–979), originally named Đinh Hoàn (丁桓 ¹), was the first Vietnamese emperor following the liberation of the country from the rule of the Chinese Southern Han Dynasty, as well as the founder of the short-lived Đinh Dynasty and a significant figure in the establishment of Vietnamese independence and political unity in the 10th century. (See all details: ĐINH TIÊN HOÀNG)

NOTES:
◊ Sources: Connaissance du Vietnam – P. HUARD. Hanoi, 1954.
◊ Image: wikipedia.com.
◊ Header title, citations, uppercase, bold, italic textes, featured sepia image has been set by Ban Tu Thư – thanhdiavietnamhoc.com

BAN TU THƯ
6 /2021

Bronze Age

Word 2000 BC

Key

hunter-gatherers

nomadic pastoralists

simple farming societies

complex farming societies/chiefdoms

state societies

6
 Unhabitated
7 __ areas of bronze working

Trận Phản Tuyền

Map of tribes and tribal unions in Ancient China, including tribes of Huang Di (Yellow Emperor), Yan Di (Flame Emperor) and Chiyou. The location of Battle of Zhuolu is also shown.

Trận Phản Tuyền

Thời gian	~2500 TCN
Địa điểm	Phản Tuyền, Trung Quốc (tranh cãi)
Kết quả	Chiến thắng của Hữu Hùng Thâu tóm Hữu Hùng và Thần Nông thành bộ lạc Viêm Hoàng.

Tham chiến

Bộ lạc Thần Nông

Bộ lạc Hữu Hùng

Chỉ huy

Viêm Đế

Hoàng Đế

Trận Phản Tuyền (giản thể: 阪泉之战; phồn thể: 阪泉之戰; bính âm: Bǎn Quán Zhī Zhàn, Hán-Việt: Phản Tuyền chi chiến) là trận chiến đầu tiên được ghi nhận trong lịch sử Trung Quốc trong Sử ký của Tư Mã Thiên.^[1] Đây là cuộc chiến tranh giữa hai bộ lạc (hay hai liên minh gồm nhiều bộ lạc của mỗi bên) do Hoàng Đế và Đế Viêm chỉ huy. "Trận Phản Tuyền" trên thực tế có thể chỉ là trận thứ ba trong số ba trận chiến giữa hai bộ lạc này.^[1] Hoàng Đế sau đó còn chỉ huy trận chiến với bộ lạc Cửu Lê của Xi Vưu tại trận Trác Lộc.^[1] Cả hai trận chiến này diễn ra không xa nhau về thời gian và trên các bình nguyên gần nhau, cả hai đều có sự tham gia của Hoàng Đế. Trận Phản Tuyền được coi là tạo ra sự hình thành bộ lạc Viêm Hoàng, tiền đề của văn minh Hoa Hạ.

Diễn biến lịch sử

Người ta không biết nhiều về trận chiến này, do nó cũng như các sự kiện khác diễn ra vào khoảng thời gian này bị che phủ trong mơ hồ, được thêu dệt bằng những câu chuyện mang tính thần thoại. Vì thế, độ chính xác lịch sử của các mô tả về trận chiến này luôn gây tranh cãi. Truyền thống lịch sử Trung Hoa đặt nó vào khoảng thế kỷ 26 TCN.

Bộ lạc Thần Nông nguyên là một nhánh dân cư làm nông nghiệp^[2] vào cuối thời đại đồ đá mới, sinh sống trong bình nguyên Quan Lũng ở phía tây. Họ đã phát triển mở rộng vào cao nguyên Hoàng Thổ trước khi tiến về phía đông vượt qua Thái Hành Sơn.

Khi bộ lạc Hữu Hùng của Hoàng Đế bắt đầu nổi lên thì triều đại Viêm Đế của bộ lạc Thần Nông bắt đầu suy vong.^[1] Các bộ lạc chư hầu đem quân đánh lẫn nhau để tranh giành lãnh thổ và cướp bóc dân chúng, trong đó bộ lạc Cửu Lê của Xi Vưu là hung bạo nhất, nhưng Viêm Đế không thể dẹp yên. Hoàng Đế nhân cơ hội đó đem quân đánh dẹp các bộ lạc chư hầu nhưng không chiếm giữ đất đai, vì thế các bộ lạc chư hầu này theo về với Hoàng Đế. Lòng tham muốn xâm lăng chư hầu của Viêm Đế càng đẩy các bộ lạc này nghiêng hẳn về phía Hoàng Đế. Trong khi đó Hoàng Đế xây dựng và thực hiện các chính sách thuận lòng người, như trấn an bốn phương, phủ dụ dân chúng nên càng được nhiều bộ lạc theo về. Ông tăng cường tích trữ lương thực, chấn chỉnh binh lực, làm thêm vũ khí và cuối cùng thì chiến tranh với Thần Nông thị của Viêm Đế đã xảy ra.^[1]

Bộ lạc Hoàng Đế, hóa trang theo các vật tổ như hùng (熊, gấu đen), bi (羆, gấu nâu), tỳ hưu (貔貅, giống sư tử hoặc báo hoa mai), sơ (貙, giống lửng chó) và hổ (虎),^[1] đã giao chiến với quân đội của Viêm Đế tại Phản Tuyền trong trận đánh quy mô lớn đầu tiên trong lịch sử Hạ tộc Huân Viên Hoàng Đế. Sau ba trận chiến, Viêm Đế thất bại và quy phục Hoàng Đế.^[1] Các bộ lạc Hữu Hùng và Thần Nông sau đó giao kết liên minh, tạo thành bộ lạc Viêm Hoàng, gom vào các bộ lạc nhỏ xung quanh họ.

Bộ lạc Viêm Hoàng ngày càng mở rộng nhanh chóng thu hút lòng tham của Xi Vưu, và ông này tiếp tục đưa quân xâm lăng lãnh thổ của bộ lạc Viêm Hoàng. Bộ lạc Viêm Hoàng phản ứng bằng việc đối mặt với đội quân của Xi Vưu tại trận Trác Lộc và họ đã giành chiến thắng.^{[
1]} Bộ lạc Viêm Hoàng sau đó có thể mở rộng về phía đông mà không gặp trở ngại nào và sớm hình thành nền văn minh Hoa Hạ, tiền thân của nền văn minh Hán Trung Hoa. Cho đến ngày nay, người Trung Quốc vẫn tự gọi mình là "Viêm Hoàng tử tôn".

Vị trí trận chiến

Vị trí thực sự của Phản Tuyền, nơi diễn ra trận chiến, vẫn đang tranh nghị. Có ba địa điểm được coi là có thể:

Đông nam trấn Trác Lộc, huyện Trác Lộc, địa cấp thị Trương Gia Khẩu, tỉnh Hà Bắc.
Các thôn Thượng Bản Tuyền (上板泉), Hạ Bản Tuyền (下板泉) ở trấn Trương Sơn Doanh (张山营), quận Diên Khánh, tây bắc Bắc Kinh. Khoảng 60 km về phía đông huyện Trác Lộc.
Trấn Giới Châu (解州), quận Diêm Hồ, địa cấp thị Vận Thành, tỉnh Sơn Tây. Cách hai điểm trên khoảng 750–800 km về phía tây nam.

Trong số ba địa điểm này thì địa điểm thứ ba có lẽ là có khả năng nhất, vì:

Trấn Giới Châu thời Xuân Thu thuộc nước Tấn gọi là Giới Lương. Đến thời Hán là huyện Giới. Sách Giới huyện chí viết rằng Giới Lương thời cổ có giai đoạn gọi là Trác Lộc. Ngoài ra, khi xem xét bản đồ ngày nay thì kinh đô của Viêm Đế ở Bồ Phản (tọa độ 34°50′35″B 110°17′37″Đ / 34,84306°B 110,29361°Đ / 34.84306; 110.29361), nay là trấn Bồ Châu, huyện cấp thị Vĩnh Tế, địa cấp thị Vận Thành, tỉnh Sơn Tây, cách Vận Thành khoảng 70 km về phía tây tây nam, trong khi đó Sử ký chép rằng "Hoàng Đế cư vu Hiên Viên chi khâu" (黃帝居軒轅之丘),^[1] và ngày nay tại Trịnh Châu, Hà Nam có gò Hiên Viên. Trịnh Châu cách Vận Thành khoảng 250 km về phía đông đông nam và khoảng cách từ Trịnh Châu tới Bồ Châu khoảng 310 km. Như thế khoảng cách giữa các địa điểm Bồ Châu, Giới Châu, Trịnh Châu là phù hợp với khả năng chuyển quân cũng như tiếp vận vào thời gian đó.

Nếu kinh đô của Viêm Đế ở Bồ Châu còn Hoàng Đế ở khu vực Trịnh Châu thì hai địa điểm tại Trác Lộc và Thượng/Hạ Bản Tuyền ngụ ý rằng lực lượng của đôi bên phải di chuyển xa hơn nữa, khoảng 800 km về phía bắc đông bắc để giao tranh. Điều này dường như rất không thực tế, dù một loạt sách vở Trung Quốc cổ đại cho rằng chúng phù hợp. Cụ thể:

Hoàng Phủ Mật (215-282) viết trong Đế vương thế kỷ rằng Phản Tuyền ở quận Thượng Cốc.^[3]
Sách Địa lý chí khoảng niên hiệu Thái Khang (280-289) thời Tấn viết rằng khoảng 1 dặm về phía đông thành Trác Lộc (nay ở tỉnh Hà Bắc) có suối Phản (Phản tuyền), phía trên có miếu thờ Hoàng Đế.
Quát địa lý (638-642) do Lý Thái biên soạn viết rằng: Suối Phản (Phản tuyền) nay là suối Hoàng Đế (Hoàng Đế tuyền), khoảng 56 dặm về phía đông huyện Hoài Nhung,^[4] Quy Châu; chảy khoảng 5 dặm tới đông bắc Trác Lộc thì đổ vào sông Trác Thủy. Tại đây còn có thành cổ Trác Lộc, cách Quy Châu 50 dặm về phía đông nam, là kinh đô xưa của Hoàng Đế.

Một khả năng nữa là cả ba địa điểm trên đều đúng, như cả Khổng Tử và Tư Mã Thiên dường như đã chấp thuận rằng những gì diễn ra là một chuỗi ba trận chiến giữa Hoàng Đế và Viêm Đế.

Tiếp theo là trận Trác Lộc giữa đội quân của Xi Vưu và liên minh giữa Hoàng Đế và một số bộ lạc chư hầu trên vùng bình nguyên cận kề.^[5]

Ghi chú

ⁱ Tư Mã Thiên, Ngũ Đế bản kỷ - Hoàng Đế, Sử ký.

^ Tư Mã Trinh, Hoàng bản kỷ - Thần Nông thị, bổ sung cho Sử ký.

^ Khoảng khu vực nay là các huyện Hoài An, Hoài Lai, Trác Lộc, tỉnh Hà Bắc.

^ Nay là huyện Trác Lộc, tỉnh Hà Bắc.

^ Wu K. C., 1982. The Chinese Heritage. New York: Crown Publishers. ISBN 051754475X, ISBN 9780517544754. Tr. 57, dẫn chiếu Đại Đới Lễ ký (大戴禮記),..., quyển 11, thiên 75: Dụng binh; và Sử ký.

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Trận_Phản_Tuyền&oldid=71805115”

Thể loại:

Trận Phản Tuyền

00000000000000000000000000000000

Battle of Banquan

Map showing a possible location of the battle and distribution of tribal unions at the time.

Date	~2500 BC
Location	Banquan, China (disputed)
Result	Youxiong victory

Belligerents

Shennong (tribe)

Youxiong (tribe)

Commanders and leaders

Flame Emperor Yuwang

Yellow Emperor Huangdi

The Battle of Banquan (simplified Chinese: 阪泉之战; traditional Chinese: 阪泉之戰; pinyin: Bǎn Quán Zhī Zhàn) took place in ancient East Asia history as recorded by Sima Qian's Records of the Grand Historian. It was fought by Huangdi, the Yellow Emperor, and Yandi, the Flame Emperor.

Background

The "Battle of Banquan" may actually only refer to the third of a series of three battles. The Yellow Emperor shortly afterwards fought Chiyou at the Battle of Zhuolu. Both battles were fought not long apart, and on nearby plains, and both involved the Yellow Emperor. Some scholars have concluded that they may have been the same battle.^[1] The Battle of Banquan is credited for the formation of the Yanhuang tribe, the precursor of the Huaxia civilization, which is the basis of the East Asia civilization.

Not much is known about this battle since it, along with other events of the era, is clouded by mythology.^[2] Thus, the historical accuracy of accounts of this battle is disputed. East Asia historiographical tradition places it in the 26th century BC.

The Shennong tribes originally were a branch of the late Neolithic agricultural people from the Guanzhong Plain in the west, who expanded across the Loess Plateau before eventually venturing east beyond the Taihang Mountains. Generations later, the tribe was in conflict with other expanding tribes at the time, such as the Jiuli tribes led by Chiyou, and the Youxiong tribes led by the Yellow Emperor. Yuwang, the last Flame Emperor first went to war with Chiyou but was defeated, and in retreating came to territorial conflict against the Yellow Emperor, who raised armies against Shennong.

The armies of Yellow Emperor, under the totems of the black bear (熊), brown bear (羆),^[3] pixiu (貔貅),^[a] and tigers (貙虎),^[b] met the armies of Shennong in Banquan in the first large-scale battle in Chinese history. After three major engagements, the Flame Emperor lost the battle and surrendered the leadership to the Yellow Emperor. The Youxiong and the Shennong tribes then made an alliance, forming the Yanhuang tribes, incorporating the small tribes around them.

The ever-expanding Yanhuang tribe soon drew the envy of Chiyou, who attacked Shennong's territories again. The Yanghuang tribe then reacted by facing Chiyou in the Battle of Zhuolu, and emerged victorious. The Yanhuang tribe then could expand eastwards without hindrance and soon formed what came to be known as the Huaxia civilization, the precursor of the Han Chinese civilization. To this day, Chinese people still call themselves "the Descendants of Yan and Huang".

Location of the battle

[edit]

The actual location of Banquan, where this battle was fought, is in dispute. There are three likely locations:

Southeast of Zhuolu, Hebei
Banquan village of Yanqing District, Beijing
Xiezhou county, Yuncheng, Shanxi

Of these three, the third one is seen to be the most probable since the other two would imply that the two forces would both have to travel north to meet each other, which would be impractical.

Another possibility is that all three are correct, as both Confucius and Sima Qian appear to agree what took place was a series of three battles between Huangdi and Yandi (followed by the Battle of Zhuolu between Chiyou and an alliance of Huangdi, some princes and some lords on a nearby plain).^[12]

Dissenting view

Historians Xia Zengyou (夏曾佑), Lü Simian (呂思勉), and Ding Shan (丁山) propose that the two different battles supposedly taking place at Banquan and Zhuolu were in fact just one same battle, and the Red/Flame Emperor was one same person as Chi You, who had usurped the title from Emperor Yuwang (帝榆罔).^[13]^[14]^[15]

Notes

edit]

^ Axel Schuessler (2007) states that in old texts 貔 pí referred to large panther-like cats; reconstructing 貔's Old Chinese pronunciation as *bi, Schuessler compares it to Tibetan: དབྱི།, Wylie: dbyi "lynx" and proposes a probable Sino-Tibetan etymology.^[4] According to Xu Ke (徐珂) the 貔 pi is male while the 貅 xiu is female.^[5]
^ According to Erya and Shuowen Jiezi, the 貙 chū looks like a 貍 lí,^[6]^[7] Guo Pu's commentaries on Erya indicate that in his time the chū denoted a dog-sized tiger with markings like a lí.^[8] Guangyun defines the 貍 lí as a "wild cat"; sinologist and historian of medicine Paul U. Unschuld, identifies the 貍 lí as the leopard cat.^[9]^[10] Li Shizhen cites Records of the Commanderies and States (郡國志)'s description of the chu as "small tigers with five fingers".^[11]

References

[edit]

^ Zhang, Hanmo (2017-02-08). "From Myth to History: Historicizing a Sage for the Sake of Persuasion in the Yellow Emperor Narratives". Journal of Chinese Humanities. 3 (1): 91–116. doi:10.1163/23521341-12340045. ISSN 2352-1333. In synthesizing all the information, some scholars conclude that Banquan is located in the same area as Zhuolu and that the Battle of Banquan was none other than the Battle of Zhuolu.
^ Zhang, Hanmo (2017-02-08). "From Myth to History: Historicizing a Sage for the Sake of Persuasion in the Yellow Emperor Narratives". Journal of Chinese Humanities. 3 (1): 91–116. doi:10.1163/23521341-12340045. ISSN 2352-1333. In short, what all these sources preserve is nothing but a narrative framework about emperors and battles in which the line between the memory of real events, if they were real, and an imagined past is almost impossible to draw.
^ Zhang, Shuheng (2019), “Three Ancient Words for Bear”, in Mair, Victor, editor, Sino-Platonic Papers, issue 294
^ Schuessler, Axel (2007). An Etymological Dictionary of Old Chinese. University of Hawaii Press. p. 412
^ Xu Ke (1917), Categorized anthology of petty matters from the Qing period (清稗類鈔 - Qingbai Leichao), "Chapter 98 - Animals (動物類)", section "Pixiu (貔貅)". quote: 「貔貅。形似虎。或曰似熊。毛色灰白。遼東人謂之白羆。雄者曰貔。雌者曰貅。故古人多連舉之。」 rough translation: "The pixiu look like tigers; some say they look like bears; their furs are coloured ashen white. People in Liaodong call them white brown bears. The male is called pi while the female is called xiu. That was why ancient people often mentioned them together."
^ Erya "Elucidations on the Beasts" quote "貙，獌似貍。 [...] 貙，似貍。"
^ Xu Shen SWJZ "radical 豸" quote: "貙：貙獌，似貍者。从豸區聲。"
^ Erya - Commentated "Chapter 10 - 貙" quote: "郭雲：“今貙虎也。大如狗，文如貍。”"
^ Li Shizhen(author); Unschuld, Paul (translator & annotator), (2021), Ben Cao Gang Mu, Volume IX: Fowls, Domestic and Wild Animals, Human Substances, p. 807 - 815
^ Guangyun, "Level tone A (上平聲)", section 之, subsection 釐; quote: (貍：野猫。)
^ Li Shizhen, Ben Cao Gang Mu, Volume IX: Fowls, Domestic and Wild Animals, Human Substances p. 1061 Quote: "郡國志云：藤州夷人往往化貙。貙，小虎也，有五指。" Unschuld's 2021 translation: "The Jun guo zhi states: 'The tribal people in Teng zhou ever so often transform into chu [貙]. Chu [貙] are small tigers [虎] with five fingers'."
^ Wu, 57, referring to Dadai Liji, chapter 75, yongbing; and to the Shiji.
^ 夏曾佑 (Xia Zengyou) (2023). 《中國歷史教科書》 (Textbook on Chinese History) (PDF). 開明書店 (Kaiming Bookstore). p. 013. 按：蚩尤為九黎之君 ( 一 )，…… 蚩尤既久游外國，稔知諸夏、九黎，終不能並存於世。又默觀神農世衰 ( 六 )，知事機不可失，乃潛鑄金類，以為利器 ( 七 )，遂即率眾北向，以反抗中國。未幾，逐帝榆罔而自立，號炎帝，亦曰阪泉氏 ( 八 )，……。
^ 吕思勉 (Lü Simian) (1982). 《先秦史》 (Pre-Qin History). p. 58. 然則蚩尤、炎帝，殆即一入﹔涿鹿、阪泉，亦即一役。
^ 丁山 (Ding Shan) (1961). 《中國古代宗教與神話考》 (Studies on Ancient Chinese Religion and Mythology). 上海 (Shanghai): 上海文藝出版社，龍門聯合書局 (Shanghai Literature & Art Publishing House, Longmen United Company). p. 394. 蚩尤泉即阪泉的支津，阪泉即涿水的支津，當然（黃帝）與炎帝的阪泉之戰，可以說即與蚩尤戰於涿鹿。由是言之，所謂赤帝（或炎帝），確即蚩尤了。

Sima Qian, "Wǔdì Běnjì", Records of the Grand Historian.
Wu, K. C. (1982). The Chinese Heritage. New York: Crown Publishers. ISBN 0-517-54475-X.

Retrieved from "https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Battle_of_Banquan&oldid=1292085088"

Categories:

Hidden categories:

The actual location of Banquan, where this battle was fought, is in dispute. There are three likely locations:
Southeast of Zhuolu, Hebei
Banquan village of Yanqing District, Beijing
Xiezhou county, Yuncheng, Shanxi
Of these three, the third one is seen to be the most probable since the other two would imply that the two forces would both have to travel north to meet each other, which would be impractical.
Another possibility is that all three are correct, as both Confucius and Sima Qian appear to agree what took place was a series of three battles between Huangdi and Yandi (followed by the Battle of Zhuolu between Chiyou and an alliance of Huangdi, some princes and some lords on a nearby plain).[12]

Battle of Banquan - Wikipedia

...................................

Battle of Zhuolu

Date

~2500 BC

Location

Zhuolu, Hebei

Result

Decisive Yanhuang victory

Initiation of the Huaxia civilization
Exile and subjugation of the Jiuli tribes

Belligerents

Yanhuang tribe

Jiuli tribes

Commanders and leaders

Yellow Emperor
Flame Emperor Yuwang

Chiyou †

Strength

8,000–15,000

72–81 tribes, roughly estimated around 15,000–26,000

Casualties and losses

~1,200–3,000

Nearly entire invading force; 3,000 in the initial battle, 7,000+ in the retreat

The Battle of Zhuolu (simplified Chinese: 涿鹿之战; traditional Chinese: 涿鹿之戰) was the second battle in the history of China as recorded in the Records of the Grand Historian, fought between the Yanhuang tribes led by the legendary Yellow Emperor and the Jiuli tribes led by Chiyou.^[1] The battle was fought in Zhuolu, near the present-day border of Hebei and Shanxi.

The victory for the Yellow Emperor here is often credited as history, although almost everything from that time period is considered legendary. Traditional Chinese historiography places the battle in the 26th century BC, although the Xia–Shang–Zhou Chronology Project has suggested the traditional dates to be at least some two centuries too early for the most remote recorded periods.

Background

[edit]

In prehistoric China, the Youxiong tribe of Yellow Emperor rose to power on the plains of Guanzhong and merged with Yan Emperor's Shennong tribe following the Battle of Banquan. The Yanhuang tribes, as the merged tribes were known, spread along the Yellow River towards the East China Sea. The Jiuli (Chinese: 九黎, "the nine Lis") tribes, led by Chiyou, had developed near the present-day borders of Shandong, Hebei, and Henan, and expanded towards the west. The Yanhuang and Jiuli tribes were in conflict over the fertile land in the Yellow River valley, and thus they fought in the plains of Zhuolu. Chiyou's tribes were fierce in war and skilled at making weapons; allying themselves with the Kua Fu tribe and the Sanmiao (Chinese: 三苗, "the three Miaos") tribe, they first attacked the Yan Emperor's tribe, driving them into the lands of the Yellow Emperor. The Yellow Emperor was angered by this, and went to war with Chiyou.

Battle

[edit]

The details of the battle are mostly seen as mythical by historians, but if such a battle did occur, these are the events said to have happened:

It was said that Chiyou led 72 to 81 tribes against the Yanhuang tribes in a thick fog. The Yellow Emperor sent tribes under the totems of the black bear (熊), brown bear (羆),^[2] pixiu (貔貅),^[a] and tigers (貙虎),^[b] in retaliation; but due to the fog, they initially suffered several defeats. To counter the fog, the Yellow Emperor brought forth the south-pointing chariot, a geared mechanism able to point in one constant direction designed by himself and built for him by the craftsman Fang Bo. In addition, the Xuannü (玄女) tribe helped the Yanhuang forces by blowing horns and hitting drums, thus frightening the enemy. The Yanhuang forces were ultimately victorious, killing Chiyou in Hebei.

Aftermath

[edit]

After the battle, the Yellow Emperor built his capital in Zhuolu, and established the agricultural confederacy that later came to be known as the Huaxia civilization, which would evolve into the Han Chinese nation. The Yellow Emperor and the Yan Emperor were often credited for allowing the Chinese civilization to thrive due to the battle, and many Chinese people call themselves "descendants of Yan and Huang" (炎黃子孫) to this day. Because of his ferocity in battle, Chiyou was also worshiped as a war deity in ancient China. According to the Records of the Grand Historian, Qin Shi Huang worshipped Chiyou as the God of War, and Liu Bang worshiped at Chiyou's shrine before his decisive battle against Xiang Yu. In modern China, the Hall of the Three Grand Ancestors built in Xinzheng is dedicated to Huangdi, Yandi and Chiyou who are collectively revered as the founding ancestors of the Chinese nation.

The Jiuli tribes that didn't submit to the rule of Yellow Emperor, however, were chased out of the central region of China, and split into two smaller splinter groups, the Miao (苗) and the Li (黎). The Miao moved southwest and the Li moved southeast, as the victorious Huaxia race expanded southwards. During the course of Chinese history, the Miao and the Li were regarded as "barbarians" by the increasingly technologically and culturally advanced Han Chinese. Some fragments of these groups were assimilated into the Chinese during the Zhou Dynasty.^{[citation needed]}

Yet, in other versions of the post-Jiuli migration, the people of Jiuli fragmented in 3 different directions. It is said Chiyou had 3 sons, and after the fall of Jiuli, his eldest son led some people south, his middle son led some people north, and his youngest son remained in Zhuolu and was assimilated into the Huaxia culture. Those who were led to the south established the Sanmiao nation. Perhaps on account of this splitting into multiple groups, many Far Eastern peoples regard Chiyou as their ancestor, and by the same token, many question the ethnicity of Chiyou as exclusively Hmong or otherwise. Some Koreans who believe Hwandan Gogi as an authentic text claim Chiyou is an ancestor of Koreans, however, popular mainstream studies of Korea believe that Chiyou has no connection to Koreans.

Mythology

[edit]

According to the Chinese mythological account Classic of Mountains and Seas, Chiyou, with the giants, Jiuli tribes and evil spirits, rebelled against the Yellow Emperor at Zhuolu plains. Both sides used magical powers, but Chiyou had the advantage of forged swords and halberds. Using his powers, Chiyou covered the battlefield in thick fog. Only with the help of a magical compass chariot could the Yellow Emperor's troops find their way through the mist. He also used his daughter, Nüba, the Drought Daemon, to counter Chiyou's tactics and harm Chiyou's troops. Later on, Chiyou suffered more defeats and was captured; he was either slain by Yinglong (應龍, lit. "Responsive Dragon")¹¹ or Nüba, who could not return to heaven.¹²

Dissenting view

[edit]

Historians Xia Zengyou (夏曾佑), Lü Simian (呂思勉), and Ding Shan (丁山) propose that the two different battles supposedly taking place at Banquan and Zhuolu were in fact just one same battle, and the Red/Flame Emperor (赤帝/炎帝) was one same person as Chi You, who had usurped the title from Emperor Yuwang (帝榆罔).^13]¹⁴¹⁵

Notes

[edit]

^ Axel Schuessler (2007) states that in old texts 貔 pí referred to large panther-like cats; reconstructing 貔's Old Chinese pronunciation as *bi, Schuessler compares it to Tibetan: དབྱི།, Wylie: dbyi "lynx" and proposes a probable Sino-Tibetan etymology.^[3] According to Xu Ke (徐珂), the 貔 pi is male while the 貅 xiu is female.^[4]
^ According to Erya and Shuowen Jiezi, the 貙 chū looks like a 貍 lí;^5]^[6] meanwhile, Guo Pu indicates that in his time the chū denotes a dog-sized tiger with markings like a lí.^[7 Guangyun defines the 貍 lí as a "wild cat"; sinologist and historian of medicine Paul U. Unschuld, identifies the 貍 lí as the leopard cat.^[8^9] Li Shizhen cites Records of the Commanderies and States (郡國志)'s description of the chu as "small tigers with five fingers".¹⁰

References

edit

^ Greg Woolf (2007). Ancient civilizations: the illustrated guide to belief, mythology, and art. Barnes & Noble. p. 213. ISBN 978-1-4351-0121-0.
^ Zhang, Shuheng (2019). Mair, Victor (ed.). "Three Ancient Words for Bear" (PDF). Sino-Platonic Papers (294).
^ Schuessler, Axel (2007). An Etymological Dictionary of Old Chinese. University of Hawaii Press. p. 412
^ Xu Ke (1917), Categorized anthology of petty matters from the Qing period (清稗類鈔 - Qingbai Leichao), "Chapter 98 - Animals (動物類)", section "Pixiu (貔貅)". quote: 「貔貅。形似虎。或曰似熊。毛色灰白。遼東人謂之白羆。雄者曰貔。雌者曰貅。故古人多連舉之。」 rough translation: "The pixiu look like tigers; some say they look like bears; their furs are coloured ashen white. People in Liaodong call them white brown bears. The male is called pi while the female is called xiu. That was why ancient people often mentioned them together."
^ Erya "Elucidations on the Beasts" quote "貙，獌似貍。 [...] 貙，似貍。"
^ Xu Shen SWJZ "radical 豸" quote: "貙：貙獌，似貍者。从豸區聲。"
^ Erya - Commentated "Chapter 10 - 貙" quote: "郭雲：“今貙虎也。大如狗，文如貍。”"
^ Li Shizhen (author); Unschuld, Paul (translator & annotator), (2021), Ben Cao Gang Mu, Volume IX: Fowls, Domestic and Wild Animals, Human Substances, p. 807 - 815
^ Guangyun, "Level tone A (上平聲)", section 之, subsection 釐; quote: (貍：野猫。)
^ Li Shizhen, Ben Cao Gang Mu, Volume IX: Fowls, Domestic and Wild Animals, Human Substances p. 1061 Quote: "郡國志云：藤州夷人往往化貙。貙，小虎也，有五指。" Unschuld's 2021 translation: "The Jun guo zhi states: 'The tribal people in Teng zhou ever so often transform into chu [貙]. Chu [貙] are small tigers [虎] with five fingers'."
^ Classics of Mountains and Seas "Classics of the Great Wilderness: North". quote: "應龍已殺蚩尤，又殺夸父，乃去南方處之，故南方多雨。" translation: "The Responsive Dragon already slew Kuafu, and also slew Chiyou; he then went to the South and dwelt there, that's why in the South it rains so much."
^ Classics of Mountains and Seas "Classics of the Great Wilderness: North". quote: "蚩尤作兵伐黃帝，黃帝乃令應龍攻之冀州之野。應龍畜水，蚩尤請風伯、雨師，縱大風雨。黃帝乃下天女曰魃。雨止，遂殺蚩尤。魃不得復上，所居不雨。" translation: "Chiyou made weapons and attack the Yellow Emperor; so the Yellow Emperor commanded Yinglong to strike him at a wilderness in Ji province. Yinglong hoarded water, so Chiyou invoked the Earl of Wind and Master of Rain, who unleashed strong winds and heavy rainfall. The Yellow Emperor then let his heavenly daughter, called the Drought-Daemon, descend. The rain was stopped, and eventually Chiyou was slain. Drought-Daemon could not ascend back to heaven, so where she dwells (Mount Xikun) has no rain."
^ 夏曾佑 (Xia Zengyou) (2023). 《中國歷史教科書》 (Textbook on Chinese History) (PDF). 開明書店 (Kaiming Bookstore). p. 013. 按：蚩尤為九黎之君 ( 一 )，…… 蚩尤既久游外國，稔知諸夏、九黎，終不能並存於世。又默觀神農世衰 ( 六 )，知事機不可失，乃潛鑄金類，以為利器 ( 七 )，遂即率眾北向，以反抗中國。未幾，逐帝榆罔而自立，號炎帝，亦曰阪泉氏 ( 八 )，……。
^ 吕思勉 (Lü Simian) (1982). 《先秦史》 (Pre-Qin History). p. 58. 然則蚩尤、炎帝，殆即一入﹔涿鹿、阪泉，亦即一役。
^ 丁山 (Ding Shan) (1961). 《中國古代宗教與神話考》 (Studies on Ancient Chinese Religion and Mythology). 上海 (Shanghai): 上海文藝出版社，龍門聯合書局 (Shanghai Literature & Art Publishing House, Longmen United Company). p. 394. 蚩尤泉即阪泉的支津，阪泉即涿水的支津，當然（黃帝）與炎帝的阪泉之戰，可以說即與蚩尤戰於涿鹿。由是言之，所謂赤帝（或炎帝），確即蚩尤了。

Sima Qian, "Wǔdì Běnjì", Records of the Grand Historian.
This article uses translated material from the equivalent Chinese-language Wikipedia article (retrieved April 26, 2006). Both articles are licensed under the GNU Free Documentation License.

Retrieved from "https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Battle_of_Zhuolu&oldid=1296193535"

Categories:

Hidden categories:

This page was last edited on 18 June 2025, at 12:53 (UTC).
------------------

Trận Chiến Zhuolu

Nam

~2500 BC

Location

Zhuolu, Hebei

Ket qua

Decisive Yanhuang victory

Initiation of the Hoa Hạ civilization
Exile and subjugation of the Jiuli tribes

Belligerents

Yanhuang tribe

Jiuli tribes

Commanders and leaders

Yellow Emperor/Hoang De
Flame Emperor Yuwang/Đế Viêm Du Vong

Chiyou †

Sức mạnh

8,000–15,000

72–81 bộ lạc, ước tính khoảng 15,000–26,000

Thương vong và mất mát

~1,200–3,000

Hầu hết lực lượng xâm lược; 3.000 trong trận chiến ban đầu, hơn 7.000 trong cuộc rút lui

Trận Chiến Zhuolu

Trận chiến Zhuolu (tiếng Trung giản thể: 涿鹿之战; tiếng Trung phồn thể: 涿鹿之戰) là trận chiến thứ hai trong lịch sử Trung Quốc được ghi chép trong Sử ký, diễn ra giữa các bộ lạc vua lửa Đế Viêm/Yanhuang do Hoàng Đế lãnh đạo và các bộ lạc Jiuli do Chiyou lãnh đạo. Trận chiến diễn ra ở Zhuolu, gần biên giới hiện tại của Hà Bắc và Sơn Tây. Chiến thắng của Hoàng Đế ở đây thường được ghi nhận là một sự kiện lịch sử, mặc dù hầu hết mọi thứ từ thời kỳ đó đều được coi là tien su. Lịch sử truyền thống của Trung Quốc đặt trận chiến vào thế kỷ 26 trước Công Nguyên, mặc dù Dự án Niên đại Xia–Shang–Zhou đã gợi ý rằng những ngày tháng truyền thống này có thể sớm hơn ít nhất hai thế kỷ so với các thời kỳ ghi chép xa xôi nhất.

Bối cảnh / Background
Trong thời kỳ tiền sử ở Trung Nguyen, bộ tộc Youxiong của Hoàng Đế đã lên cầm quyền trên những cánh đồng của Guanzhong và hợp nhất với bộ tộc Thần Nông của Hoàng Đế Yan sau trận chiến Banquan. Các bộ tộc Yanhuang, như những bộ tộc đã hợp nhất này được biết đến, đã lan rộng dọc theo sông Hoàng Hà về phía Biển Đông Trung Quốc. Các bộ tộc Jiuli (tiếng Trung: 九黎, "chín Li") do Chiyou lãnh đạo đã phát triển gần ranh giới hiện tại của Shandong, Hebei và Henan, và mở rộng về phía tây. Các bộ tộc Yanhuang và Jiuli đã xảy ra xung đột vì vùng đất màu mỡ trong thung lũng sông Hoàng Hà, và do đó họ đã chiến đấu trên các cánh đồng của Zhuolu. Các bộ tộc của Chiyou rất dũng mãnh trong chiến tranh và khéo léo trong việc chế tạo vũ khí; liên kết với bộ tộc Kua Fu và bộ tộc Sanmiao (tiếng Trung: 三苗, "ba Miao"), họ đã tấn công bộ tộc của Hoàng Đế Yan trước tiên, đẩy họ vào vùng đất của Hoàng Đế. Hoàng Đế đã rất tức giận về việc này và đã phát động chiến tranh với Chiyou.

Trận chiến / Battle
Chi tiết về trận chiến chủ yếu được các nhà sử học coi là huyền thoại, nhưng nếu một trận chiến như vậy xảy ra, đây là những sự kiện được cho là đã xảy ra:Có thông tin cho rằng Chiyou đã dẫn một đội quân từ 72 đến 81 bộ lạc chống lại các bộ lạc Yanhuang trong một màn sương dày đặc. Hoàng Đế Vàng đã gửi các bộ lạc dưới các biểu tượng của gấu đen (熊), gấu nâu (羆), pixiu (貔貅), và hổ (貙虎), để phản công; nhưng do sương mù, họ ban đầu đã chịu nhiều thất bại. Để đối phó với sương mù, Hoàng Đế Vàng đã mang đến chiếc xe chở hướng nam, một cơ chế có cấp bánh răng có thể chỉ về một hướng cố định do chính ông thiết kế và được thợ thủ công Fang Bo xây dựng cho ông. Ngoài ra, bộ lạc Xuannü (玄女) đã hỗ trợ lực lượng Yanhuang bằng cách thổi kèn và đánh trống, từ đó khiến kẻ thù hoảng sợ. Cuối cùng, lực lượng Yanhuang đã chiến thắng, giết chết Chiyou ở Hebei.

Hậu quả
Sau trận chiến, Hoàng Đế xây dựng kinh đô tại Châu Lộc và thiết lập liên minh nông nghiệp sau này được biết đến với nền văn minh Hoa Hạ, mà sẽ phát triển thành quốc gia Trung Hoa. Hoàng Đế và Đế một thường được cho là nguyên nhân cho sự phát triển của nền văn minh Trung Quốc nhờ vào trận chiến, và nhiều người Trung Quốc vẫn gọi mình là "con cháu của Viêm và Hoàng" (炎黃子孫) cho đến ngày nay. Vì sự hung dữ của mình trong trận chiến, Chiyou cũng được thờ như một vị thần chiến tranh ở Trung Quốc cổ đại. Theo Biên niên sử của các nhà sử gia vĩ đại, Tần Thủy Hoàng đã thờ Chiyou như là Thiên Dương Chiến tranh, và Liu Bang đã cúng bái tại đền thờ Chiyou trước trận đánh quyết định với Xiang Yu. Ở Trung Quốc hiện đại, Đại sảnh của Ba Tổ Tiên được xây dựng tại Tân Trịnh là nơi tôn thờ Hoàng Đế, Đế một và Chiyou, những người được tôn sùng như là các tổ tiên khai sáng của dân tộc Trung Hoa.

Các bộ tộc Jiuli không chịu khuất phục trước quyền lực của Hoàng Đế Vàng, tuy nhiên, họ đã bị đuổi ra khỏi khu vực trung tâm Trung Quốc và chia thành hai nhóm nhỏ hơn, một là Miao (苗) và một là Li (黎). Người Miao di chuyển về phía tây nam và người Li di chuyển về phía đông nam, khi chủng tộc Huaxia chiến thắng mở rộng về phía nam. Trong suốt quá trình lịch sử Trung Quốc, người Miao và người Li đã bị coi là "dã man" bởi người Hán ngày càng phát triển về mặt công nghệ và văn hóa. Một số mảnh vụn của các nhóm này đã được đồng hóa vào người Trung Quốc trong triều đại Zhou. Tuy nhiên, trong những phiên bản khác về cuộc di cư sau Jiuli, người dân Jiuli đã phân tán theo 3 hướng khác nhau. Người ta nói rằng Chiyou có 3 người con trai, và sau khi Jiuli sụp đổ, con trai lớn nhất của ông đã dẫn một số người di chuyển về phía nam, con trai giữa dẫn một số người về phía bắc, và con trai út ở lại Zhuolu và được đồng hóa vào văn hóa Huaxia. Những người được dẫn về phía nam đã thành lập quốc gia Sanmiao.

Có lẽ do sự phân chia này thành nhiều nhóm, nhiều dân tộc ở Đông Á coi Chiyou là tổ tiên của họ, và theo đó, nhiều người nghi ngờ về dân tộc của Chiyou liệu có phải chỉ là Hmong hay không. Một số người Hàn Quốc tin vào văn bản Hwandan Gogi coi Chiyou là tổ tiên của người Hàn Quốc, tuy nhiên, các nghiên cứu chính thống phổ biến về Hàn Quốc cho rằng Chiyou không có liên quan gì đến người Hàn Quốc.

Thần thoại
Theo tường thuật thần thoại Trung Quốc Cổ điển của Núi và Biển, Chiyou, cùng với những người khổng lồ, bộ lạc Jiuli và tà ma, đã nổi dậy chống lại Hoàng đế tại đồng bằng Zhuolu. Cả hai bên đều sử dụng sức mạnh ma thuật, nhưng Chiyou có lợi thế là rèn kiếm và kiếm. Sử dụng sức mạnh của mình, Chiyou bao phủ chiến trường trong sương mù dày đặc. Chỉ với sự trợ giúp của một cỗ xe la bàn ma thuật, quân đội của Hoàng Hoàng mới có thể tìm đường vượt qua sương mù. Anh ta cũng sử dụng con gái của mình, Nüba, Drought Daemon, để chống lại chiến thuật của Chiyou và làm hại quân đội của Chiyou. Sau đó, Chiyou phải chịu nhiều thất bại hơn và bị bắt; ông đã bị giết bởi Yinglong (應龍, nghĩa đen là "Rồng phản ứng")[11] hoặc Nüba, người không thể trở về thiên đàng. [12]

Quan điểm khácCác nhà sử học Xia Zengyou (夏曾佑), Lü Simian (呂思勉) và Ding Shan (丁山) cho rằng hai trận chiến khác nhau được cho là diễn ra tại Banquan và Zhuolu thực chất là một trận chiến duy nhất, và Hoàng đế Đỏ/Hoàng đế Lửa (赤帝/炎帝) chính là một người với Chi You, người đã chiếm đoạt danh hiệu từ Hoàng đế Yuwang (帝榆罔).

Ghi chú Axel Schuessler (2007) cho biết rằng trong các văn bản cổ một từ 貔 pí đề cập đến những con mèo giống báo lớn; việc phục hồi cách phát âm cổ của 貔 như *bi, Schuessler so sánh nó với tiếng Tây Tạng: དབྱི།, Wylie: dbyi "linh miêu" và đề xuất một cách giải thích etymology có thể từ Hán-Tạng. Theo Xu Ke (徐珂), 貔 pi là đực trong khi 貅 xiu là cái. Theo Erya và Shuowen Jiezi, 貙 chū trông giống như một con 貍 lí; trong khi đó, Guo Pu cho biết rằng vào thời của ông, chū chỉ một con hổ có kích thước như chó với những dấu hiệu giống như lí. Guangyun định nghĩa 貍 lí là một "con mèo hoang"; nhà Hán học và nhà sử học y học Paul U. Unschuld xác định 貍 lí là mèo báo. Li Shizhen trích dẫn mô tả của "Biên niên các huyện và quốc gia" (郡國志) về chu là "những con hổ nhỏ với năm ngón tay".

Tài liệu tham khảo Greg Woolf (2007). Các nền văn minh cổ đại: hướng dẫn minh họa về tín ngưỡng, thần thoại và nghệ thuật. Barnes & Noble. tr. 213. ISBN 978-1-4351-0121-0. Zhang, Shuheng (2019). Mair, Victor (biên tập). "Ba từ cổ cho gấu" (PDF). Sino-Platonic Papers (294). Schuessler, Axel (2007). Từ điển nguyên âm học của tiếng Trung cổ. Đại học Hawaii Press. tr. 412 Xu Ke (1917), Tập thơ phân loại những vấn đề nhỏ từ thời kỳ Thanh (清稗類鈔 - Qingbai Leichao), "Chương 98 - Động vật (動物類)", phần "Pixiu (貔貅)". trích dẫn: 「貔貅。形似虎。或曰似熊。毛色灰白。遼東人謂之白羆。雄者曰貔。雌者曰貅。故古人多連舉之。」 dịch nghĩa thô: "Pixiu trông giống như hổ; một số người nói chúng giống như gấu; bộ lông của chúng có màu xám trắng. Người dân ở Liêu Đông gọi chúng là gấu nâu trắng. Con đực được gọi là pi trong khi con cái được gọi là xiu. Đó là lý do tại sao người xưa thường đề cập đến chúng cùng nhau." Erya "Giải thích về các loài thú" trích dẫn "貙，獌似貍。 [...] 貙，似貍。" Xu Shen SWJZ "căn tố 豸" trích dẫn: "貙：貙獌，似貍者。从豸區聲。" Erya - Bình luận "Chương 10 - 貙" trích dẫn

郭云："Bây giờ là lúc nói về loài hổ nhỏ. To như chó, hoa văn như cáo." Mã Thiên (tác giả); Unschuld, Paul (biên dịch và chú thích), (2021), Bản Thảo Cương Mục, Tập IX: Gia cầm, Động vật nuôi và Hoang dã, Chất liệu con người, trang 807 - 815 Guangyun, "Thanh bằng A (上平聲)", phần 之, tiểu mục 釐; trích dẫn: (貍：mèo hoang.) Mã Thiên, Bản Thảo Cương Mục, Tập IX: Gia cầm, Động vật nuôi và Hoang dã, Chất liệu con người trang 1061 Trích dẫn: "Quận quốc chí nói: Người dân tộc Thiêng ở Đằng Châu thường biến thành chu [貙]. Chu [貙] là hổ nhỏ [虎] có năm ngón tay." Tác phẩm Kinh Điển của Núi và Biển "Kinh Điển của Hoang Dã Vĩ Đại: Phía Bắc". trích dẫn: "Rồng Đáp ứng đã giết Kuafu, cũng đã giết Chiyou; sau đó nó đi về phía Nam và định cư ở đó, đó là lý do tại sao ở phía Nam mưa nhiều như vậy." Tác phẩm Kinh Điển của Núi và Biển "Kinh Điển của Hoang Dã Vĩ Đại: Phía Bắc". trích dẫn: "Chiyou phát động chiến tranh chống lại Hoàng Đế, Hoàng Đế sai Rồng Đáp ứng tấn công Chiyou ở đồng bằng Cát Châu. Rồng Đáp ứng tích tụ nước, Chiyou yêu cầu gió và mưa, thả ra bão tố. Hoàng Đế đã ra lệnh cho Nữ Thần Trời tên là Bạt. Mưa ngừng, rồi giết Chiyou. Bạt không thể quay lại, nên nơi ở không có mưa."

"Chiyou đã chế tạo vũ khí và tấn công Hoàng Đế; vì vậy Hoàng Đế đã ra lệnh cho Yinglong tấn công hắn tại một vùng hoang vu ở tỉnh Ji. Yinglong đã tích trữ nước, vì vậy Chiyou đã triệu hồi Bá Tước Gió và Thầy Cúng Mưa, người đã phóng ra những cơn gió mạnh và mưa to. Hoàng Đế sau đó đã cho con gái thiên đường của mình, được gọi là Tiểu Quái Khô Hạn, xuống trần. Mưa đã bị ngăn lại, và cuối cùng Chiyou đã bị giết. Tiểu Quái Khô Hạn không thể trở về thiên đường, vì vậy nơi cô cư ngụ (Núi Xikun) không có mưa." 夏曾佑 (Xia Zengyou) (2023). 《中國歷史教科書》 (Sách giáo khoa Lịch sử Trung Quốc) (PDF). 開明書店 (Nhà sách Kaiming). tr. 013. 按：蚩尤為九黎之君 (Một)，…… 蚩尤既久游外國，稔知諸夏、九黎，終不能並存於世。又默觀神農世衰 (Sáu)，知事機不可失，乃潛鑄金類，以為 lợi khí (Bảy)，遂即率众北向，以反抗 Trung Quốc. 未幾，逐帝榆罔而 tự lập, gọi là Yến Đế, cũng gọi là Ban Tuyền thị (Tám)……。吕思勉 (Lü Simian) (1982). 《先秦史》 (Lịch sử Tiền Tần). tr. 58. 然則蚩尤、炎帝，殆即一入﹔涿鹿、阪泉，亦即一役. 丁山 (Ding Shan) (1961). 《中國古代宗教與神話考》 (Nghiên cứu về Tôn giáo và Huyền thoại cổ đại Trung Quốc). 上海 (Thượng Hải): 上海文藝出版社，龍門聯合書局 (Nhà xuất bản Văn học & Nghệ thuật Thượng Hải, Nhà xuất bản Liên hợp Longmen). Công ty Liên Hiệp). tr. 394. Suối Chí Du là nhánh của suối Bán Tuyến, suối Bán Tuyến là nhánh của suối Trác Thủy, rõ ràng (Hoàng Đế) và Viêm Đế trong trận chiến Bán Tuyến, có thể nói là đánh nhau với Chí Du ở Trác Lộc. Nói như vậy, cái được gọi là Đế Đỏ (hoặc Viêm Đế), thực sự chính là Chí Du.

......................................

**

00000000000000000000000000000000

Các nền văn hóa tiền sử của Việt Nam
Thời kỳ đồ đá cũ
Văn hóa Diệu	ca. 30.000 v. Chr.
Văn hóa Sơn Vi	20.000–12.000 v. Chr.
Mesolithic
Văn hóa Hòa Bình	12.000–10.000 v. Chr.
Thời kỳ đồ đá mới
Văn hóa Bắc-Sơn	9.000–5.000 v. Chr.
Văn Hóa Quỳnh-Văn	3.000–1 v. Chr.
Văn Hóa Đa-Bút	4.000–1.700 v. Chr.
Thời đại đồ đồng
Văn Hóa Phùng-Nguyên	2.000–1.500 v. Chr.
Văn Hóa Đồng-Đậu	1.500–1.000 v. Chr.
Văn Hóa Gò-Mun	1.000–700 v. Chr.
Văn Hóa Đông-Sơn	800 v. Chr.–200 n. Chr.
Thời đại đồ sắt
Văn Hóa Sa-Huỳnh	500 v. Chr.–100 n. Chr.
Văn Hóa Óc-Eo	1–630 n. Chr.

Các nền văn hóa thời cổ Việt Nam


Hậu kỳ Thời đại đồ đá cũ
Văn hóa Tràng An (23.000 TCN - 1.000 TCN) Văn hóa Sơn Vi (20.000 - 12.000 TCN) Văn hóa Soi Nhụ (18.000 - 7.000 TCN)
Thời đại đồ đá mới
Văn hóa Hòa Bình (12.000 - 10.000 TCN) Văn hóa Bắc Sơn (10.000 - 8.000 TCN) Văn hóa Quỳnh Văn (8.000 - 6.000 TCN) Văn hóa Cái Bèo (7.000 - 5.000 TCN) Văn hóa Đa Bút (6.000 - 5.000 TCN)
Thời đại đồ đồng đá
Văn hóa Hạ Long (3.000 - 1.500 TCN) Văn hóa Phùng Nguyên (2.000 - 1.500 TCN) Văn hóa Cồn Chân Tiên, Hoa Lộc Văn hóa Tiền Sa Huỳnh (2.000 - 1.000 TCN)
Trung kỳ thời đại đồ đồng
Văn hóa Đồng Đậu (1.500 - 1.000 TCN)
Hậu kỳ thời đại đồ đồng
Văn hóa Gò Mun (1.000 - 600 TCN)
Thời kỳ đồ sắt
Văn hóa Sa Huỳnh (1.000 TCN - 200 CN) Văn hóa Đông Sơn (800 TCN - 200 TCN) Văn hóa Đồng Nai (500 TCN - 0) Văn hóa Óc Eo (1 - 630)

A Đông Sơn axe

Dong Son drum from Sông Đà, Mường Lay, Vietnam. Dong Son II culture. Mid-1st millennium BC. Bronze.

Phả hệ Đế Viêm Thần Nông thị

¹ Thần Nông
Khương Thạch Niên

Thính Bạt
(Mãng Thủy thị/Bôn Thủy thị)

³ Đế Thừa

⁴ Đế Minh

Vụ Tiên thị

⁵ Đế Trực (Đế Nghi)

Lộc Tục

Thần Long thị

Thính Yêu
(Thừa Tang thị/Tang Thủy thị)

⁶ Đế Ly (Đế Lai, Khắc?)

Lạc Long Quân

⁷ Đế Ai (Lý, Cư)

Âu Cơ

Tiết Hành

Đế Khắc?^[1]

Hí

⁸ Đế Du Võng

Khí

Các vị Hùng Vương nước Văn Lang

King	Given name	Probable Reign, and line of descent
Kinh Dương Vương (涇陽王)	Lộc Tục (祿續)	2879 BC – 2794 BC, Càn line (支乾)
Lạc Long Quân (貉龍君)	Sùng Lãm (崇纜)	2793 BC – 2525 BC, Khảm line (支坎)
Hùng Lân vương(雄麟王), Hùng King III	Lân Lang	2524 – 2253 BC,Cấn line (支艮)
Hùng Diệp Vương(雄曄王), Hùng King IV	Bửu Lang	2252 – 1913 BC,Chấn line (支震)
Hùng Hy Vương, Hùng King V	Viên Lang	1912 – 1713 BC,Tốn line (支巽)
Hùng Huy Vương(雄暉王), Hùng King VI	Pháp Hải Lang	1712 – 1632 BC,Ly line (支離)
Hùng Chiêu vương(雄昭王), Hùng King VII	Lang Liêu	1631 – 1432 BC,Khôn line(支坤)
Hùng Vĩ vương(雄暐王) Hùng King VIII	Thừa Vân Lang	1431 – 1332 BC,Đoài line (支兌)
Hùng Định vương(雄定王), Hùng King IX	Quân Lang	1331 – 1252 BC,Giáp line (支甲)
Hùng Hi vương(雄曦王), Hùng King X	Hùng Hải Lang	1251 – 1162 BC,Ất line (支乙)
Hùng Trinh Vương(雄楨王), Hùng King XI	Hưng Đức Lang	1161 – 1055 BC,Bính line (支丙)
Hùng Vũ Vương(雄武王), Hùng King XII	Đức Hiền Lang	1054 – 969 BC, Đinh line (支丁)
Hùng Việt Vương(雄越王), Hùng King XIII	Tuấn Lang	968 – 854 BC,Mậu line (支戊)
Hùng Anh Vương(雄英王), Hùng King XIV	Chân Nhân Lang	853 – 755 BC, Kỷ line (支己)
Hùng Triệu Vương(雄朝王), Hùng King XV	Cảnh Chiêu Lang	754 – 661 BC,Canh line (支庚)
Hùng Tạo Vương(雄造王), Hùng King XVI	Đức Quân Lang	660 – 569 BC,Tân line (支辛)
Hùng Nghị Vương(雄毅王), Hùng King XVII	Bảo Quân Lang	568 – 409 BC,Nhâm line (支壬)
Hùng Duệ Vương(雄睿王), Hùng King XVIII	Lý Văn Lang or Mai An Tiêm	408 – 258 BC,Quý line (支癸)

Cây Bút 2

Monday, May 19, 2025

Notes

20th century BC

Events[edit]

Architecture[edit]

References[edit]

29th century BC

32nd century BC

The VAN LANG Kingdom (2879 BC – 258 BC, 2621 years)

Bronze Age

Trận Phản Tuyền

Diễn biến lịch sử

Vị trí trận chiến

Ghi chú

Battle of Banquan

Background

Location of the battle

Dissenting view

Notes

References

Battle of Zhuolu

Background

Battle

Aftermath

Mythology

Dissenting view

Notes

References

Trận Chiến Zhuolu

No comments:

Post a Comment